De Protestantse Theologische Faculteit (oorspronkelijk bekend als de Hus Tsjechoslowaakse Protestantse Theologische Faculteit ) werd op 28 april 1919 in Praag opgericht. Vóór de Eerste Wereldoorlog waren er veel beperkingen voor protestanten in de Tsjechische landen (die deel uitmaakten van het katholieke Oostenrijk aan de tijd) en kandidaten voor het ministerie moesten naar Wenen om te studeren. Met de oprichting van de nieuwe Tsjechoslowaakse staat na de oorlog kwam volledige godsdienstvrijheid.
Gereformeerde en lutherse protestanten verenigden zich om de Evangelische Kerk van Tsjechische Broeders te vormen, en een van haar eerste acties was de oprichting van een Faculteit voor Protestantse Theologie om haar theologiestudenten en die van andere kerken op te leiden. In het eerste jaar van haar bestaan telde de faculteit 14 studenten, maar dit groeide al snel uit tot 78 in 1923 en 160 in 1929. In 1922 begonnen vrouwen aan de faculteit te studeren; hun aantal nam aanzienlijk toe nadat de Synode van de Evangelische Kerk van de Tsjechische Broeders in 1953 besloot om vrouwen in het ambt te wijden. Tijdens de Duitse bezetting werd de faculteit gesloten, samen met de meeste andere instellingen voor hoger onderwijs, maar hervatte haar activiteiten toen de Tweede Wereldoorlog was voorbij. In 1949-50 waren er 230 studenten.
In 1950 besloot de communistische staat dat de faculteit moest worden verdeeld in twee scholen: de Hus Theologische Faculteit voor studenten van de Tsjechoslowaakse Hussietenkerk, en de Comenius Protestantse Theologische Faculteit voor studenten van de Evangelische Kerk van de Tsjechische Broeders en de kleinere kerken. Onder de communisten ondervond de Comenius-faculteit veel moeilijkheden en het aantal studenten daalde tot onder de 100. Gedurende het grootste deel van de jaren vijftig en zestig was de decaan de vooraanstaande Tsjechische protestantse theoloog Josef Lukl Hromádka. Na de val van het communistische regime in 1989 ontstonden er nieuwe kansen voor de Comenius-faculteit. Er was een enorme toename van het aantal studenten. In 1990 werd de Comeniusfaculteit opgenomen in de Charles University en omgedoopt tot de Protestantse Theologische Faculteit. In 1995 verhuisde het naar een groter pand op de huidige locatie. In 2007-2008 had de faculteit ongeveer 500 studenten en zo'n 25 docenten.
Faculteitszegel en zijn symbool
Denk - doe - spreek: theologie als zout
Enkele reflecties op het embleem van de faculteit
Pavel Filipijns
Toen de Praagse Protestantse Theologische Faculteit in 1919 werd opgericht, stonden de oprichters voor één kleine taak, naast nog veel meer grote: hoe symbolisch de tradities waarop ze voortbouwden en de doelen die ze nastreefden, symbolisch weer te geven. Ze ontwierpen daarom een nieuw embleem, dat vandaag de dag nog steeds wordt gebruikt als zegel van de faculteit.
Hoe moet de symboliek ervan worden begrepen?
In het midden van een cirkelvormig ontwerp zien we een kelk. Dit symboliseert duidelijk genoeg de link met het erfgoed van de Tsjechische Reformatie, in het bijzonder met de Hussietenreformatie, die de ontvangst van de kelk door leken opnieuw invoerde bij de viering van het avondmaal. In 1417 riep de hele Theologische Faculteit van de Praagse Universiteit op tot communie onder beide soorten, waarbij ze de kant van de revolutie koos en daarmee haar bestaan op het spel zette: binnen een jaar had het Concilie van Konstanz haar vergunning om les te geven ingetrokken. Door dit symbool te kiezen, toonde de nieuwe faculteit aan dat ze toegewijd was aan de kelk (met alles wat dit met zich mee zou kunnen brengen) net als de Hussieten, en dat ze elke vorm van klerikalisme verwierp, inclusief theologisch klerikalisme.
In de bovenste helft van het ronde ontwerp kunnen we de Latijnse woorden lezen: SAPERE, AGERE, LOQUI, wat in het Engels betekent: denken, handelen, spreken. De historische oorsprong van dit motto gaat terug tot Jan Amos Komenský (Comenius), de laatste bisschop van de oude Eenheid der Broeders. De keuze van deze termen en de manier waarop ze met elkaar verbonden zijn, kan zonder verdere uitleg worden begrepen. De theologie die de nieuwe faculteit wil cultiveren, moet wetenschappelijk zijn en een strenge intellectuele discipline vereisen; het moet praktisch zijn en tot actie leiden; en ten slotte moet het gebaseerd zijn op dialoog, waarbij alle andere middelen om de waarheid buiten het Woord over te brengen, worden afgewezen. De volgorde waarin de termen zijn geplaatst is misschien verrassend, met 'spreken' op de derde plaats, het hoogtepunt van het motto. Maar deze verrassing verdwijnt wanneer we ons herinneren hoeveel belang de Tsjechische Reformatie hechtte aan de vrijheid van Gods woord. Het vrijuit verkondigen van het bevrijdende Woord is op zichzelf “de meest vrije daad” (actus liberimus omnium) en kan het christendom uit zijn Babylonische gevangenschap bevrijden. Keer op keer, zelfs in tijden van de grootste onderdrukking, hebben Tsjechische protestantse christenen ervaren dat "Gods Woord niet geketend is" (2 Tim. 2:9), en dat het integendeel een ruimte voor vrije meningsuiting om zich heen schept . In navolging van deze ervaring en traditie hebben de oprichters van de faculteit zich gecommitteerd om de faculteit te vestigen als een toevluchtsoord van de vrije meningsuiting, geworteld in de vrijheid van Gods woord.
In het centrale deel van het embleem, links en rechts van de kelk, staat een raadsel in de vorm van twee verwijzingen naar de Schrift – Leviticus 2:13 en Marcus 9:49. In beide passages komt het woord “zout” (Latijn sal) voor. Het verband tussen het motto en de Schriftcitaten wordt duidelijk wanneer we ons realiseren dat de beginletters van de drie woorden in het motto (Sapere, Agere, Loqui) samen het Latijnse woord SAL vormen.
Maar wat hebben theologie en een theologische faculteit met zout te maken? Wat bracht onze voorgangers, die het ontwerp van het embleem kozen, ertoe om deze twee passages te kiezen uit de vele plaatsen in de Bijbel waar zout wordt genoemd? Vandaag kunnen we alleen gissen naar de exegese die ze in gedachten hadden. We kunnen er echter redelijk zeker van zijn dat de versie van het citaat van Marcus die ze voor zich hadden, er een was die misschien niet wordt bevestigd door de originele manuscripten, maar vaak wordt gevonden in gereformeerde vertalingen van de Bijbel. Volgens deze versie waren Jezus' woorden: "Elk offer zal met zout gezouten worden." Het valt ons op dat in beide passages het woord “zout” nauw verbonden is met het begrip offerande. Leviticus 2:13 beveelt: “Gij zult al uw graanoffers met zout kruiden. Laat het zout van het verbond van uw God niet buiten uw graanoffers. Voeg zout toe aan al je offergaven.”
Theologie als verwijzing naar opoffering? Wilden de oprichters van de faculteit benadrukken dat de faculteit haar aandacht moet blijven richten op de kern van de christelijke boodschap: het offer van Christus aan het kruis? Kan zijn. Maar misschien hadden ze iets anders in gedachten toen ze het embleem ontwierpen. Want in beide citaten wordt naar zout verwezen als een extra ingrediënt dat tijdens het offer wordt opgelost en verspreid. En deze zelfontbinding en zelfverspreiding is een van de basisfuncties van de theologie. Door zijn eigen instinct tot zelfbehoud in twijfel te trekken, zet het zijn hele denken, handelen en spreken in dienst van zowel de christelijke als de burgerlijke gemeenschappen, waarschuwt en beschermt hen tegen de corruptie van het egoïsme, en moedigt hen aan om onbaatzuchtig degenen te dienen die worden in deze wereld als het minst belangrijk beschouwd. Op deze manier kan de theologie haar bijdrage leveren om ervoor te zorgen dat de menselijke familie de dimensie van zelfverloochening en vrijwillige verzaking niet verliest, zonder welke noch een leven van menselijke waardigheid noch vreedzaam samenleven mogelijk is.